Πνευματικό οχυρό χωρίς νομική στέγη: Η Μονή Σινά και η σιωπή της Αιγύπτου

 

Κατά τη διάρκεια της 32ης Γενικής Συνέλευσης της Διακοινοβουλευτικής Συνέλευσης Ορθοδοξίας, που πραγματοποιήθηκε από τις 3 έως τις 5 Ιουνίου στο Βουκουρέστι, τέθηκε επί τάπητος το ζήτημα της Μονής Αγίας Αικατερίνης του Σινά. Η φετινή συνέλευση είχε ως θεματικό άξονα τη «συνεργασία κοινοβουλευτικών και θρησκευτικών θεσμών για τη διαμόρφωση αρχών σχετικά με την Τεχνητή Νοημοσύνη», επικαλούμενη τη Διακήρυξη του Μαρακές της IPU. Ωστόσο, την προσοχή συγκέντρωσε η πρόταση ψηφίσματος για τη Μονή Σινά, που κατατέθηκε από τον γενικό γραμματέα της Οργάνωσης, δρ. Μάξιμο Χαρακόπουλο, και εγκρίθηκε ομόφωνα, δημοσιοποιούμενη αμέσως μετά στον Τύπο.

Στη Συνέλευση συμμετείχαν 16 κοινοβούλια με επίσημες αντιπροσωπείες, ενώ από την αιγυπτιακή πλευρά παρέστη διμελής αντιπροσωπεία βουλευτών – η καθηγήτρια Τέχνης κα Manal Helal και ο νομικός κ. Ehab Ramzi – χωρίς, ωστόσο, να αποτελεί επίσημη εκπροσώπηση του Αιγυπτιακού Κοινοβουλίου. Παρά τις επανειλημμένες προσκλήσεις της Οργάνωσης, η Αίγυπτος δεν απέστειλε επίσημη αντιπροσωπεία, σε αντίθεση με άλλες χώρες της περιοχής, όπως η Ιορδανία, ο Λίβανος, η Παλαιστίνη, το Ιράν και μέχρι πρότινος η Συρία.

Οι Αιγύπτιοι βουλευτές, που δήλωσαν ότι ανήκουν στην Κοπτική Ορθόδοξη κοινότητα, υποστήριξαν πως δεν υφίσταται λόγος ανησυχίας και πως η αιγυπτιακή κυβέρνηση διαχειρίζεται με σεβασμό και φροντίδα την υπόθεση της Μονής. Ο κ. Ramzi, πρώην νομικός σύμβουλος της Μονής, αναφέρθηκε στις επιθέσεις που δέχθηκε η Μονή από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους κατά την περίοδο της διακυβέρνησής τους, ενώ εξήγησε ότι τα ακίνητα της Μονής θεωρούνται αρχαιολογικής σημασίας και, σύμφωνα με το αιγυπτιακό Σύνταγμα, δεν μπορούν να ανήκουν σε ιδιώτες.

Η Μονή Αγίας Αικατερίνης, όπως επισημάνθηκε, δεν διαθέτει νομική προσωπικότητα – ούτε δημοσίου, ούτε ιδιωτικού δικαίου – ούτε έχει αναγνωριστεί ως θρησκευτικό ίδρυμα. Παρά την ιστορική και λατρευτική της παρουσία, λειτουργεί ως κτηριακό συγκρότημα εντός αρχαιολογικού χώρου, κατοικούμενο από περίπου είκοσι αλλοδαπούς μοναχούς και έναν Αιγύπτιο ηγούμενο. Η Μονή δεν διαθέτει μερίδα στο αιγυπτιακό υποθηκοφυλακείο, κάτι που σημαίνει ότι η κυριότητα των ακινήτων της δεν είναι νομικά μεταγεγραμμένη.

Η μη ύπαρξη τίτλων ιδιοκτησίας οφείλεται, σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, είτε σε αδράνεια είτε σε φόβο απόρριψης εκ μέρους των αιγυπτιακών αρχών. Δεν έχει αποσαφηνιστεί εάν η στάση αυτή οφείλεται σε σύσταση του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών ή αποτέλεσε πρωτοβουλία της ίδιας της μοναστικής κοινότητας.

Στρατιωτικός και περιβαλλοντικός περιορισμός στη Χερσόνησο του Σινά

Η περιοχή στην οποία βρίσκεται η Μονή τελεί υπό ειδικό στρατιωτικό καθεστώς, που απαγορεύει την κατοχή γης από ξένους υπηκόους ή κράτη. Το μέτρο αυτό, προϊόν των γεωπολιτικών εντάσεων στην περιοχή, προκαλεί ερωτήματα για το εάν μπορεί να εφαρμοστεί αναδρομικά, δεδομένου ότι η Μονή υφίσταται αδιαλείπτως επί περισσότερους από δέκα αιώνες.

Προκειμένου να διασφαλιστούν έστω κάποιες ιδιοκτησίες της, σε ορισμένες περιπτώσεις οι εκτάσεις δηλώθηκαν στο όνομα του ηγουμένου, ο οποίος κατέχει αιγυπτιακή υπηκοότητα – τιμητικά αποδοθείσα από τον πρώην πρόεδρο Ανουάρ Σαντάτ. Παράλληλα, η χερσόνησος Σινά χαρακτηρίζεται από ειδικό καθεστώς περιβαλλοντικής προστασίας, γεγονός που δεν εμπόδισε, ωστόσο, τη σχεδίαση και υλοποίηση τουριστικών επενδύσεων στην περιοχή.

Ενώ η ελληνική πλευρά αναγνωρίζει τη δυσμενή νομική θέση της Μονής, φαίνεται να επιδιώκει μια πολιτική διευθέτηση. Σύμφωνα με δημοσίευμα της «Καθημερινής», έχει καταρτιστεί σχέδιο κοινής δήλωσης με την αιγυπτιακή πλευρά, στο οποίο αναφέρεται: «Τα μέρη συμφωνούν ότι, σύμφωνα με την εγγραφή του Μοναστηριού της Αγίας Αικατερίνης στη Λίστα Παγκόσμιας Κληρονομιάς, το Μοναστήρι, τα κτίρια του, τα οικόπεδά του, οι εκκλησίες και τα συναφή κτίρια που αναφέρονται στο συνημμένο και υπογεγραμμένο έγγραφο από τα μέρη αποτελούν ιδιοκτησία του Μοναστηριού που ανήκει στο Ελληνορθόδοξο Δόγμα».

Η εν λόγω διατύπωση στηρίζεται κυρίως στην πολιτιστική και ιστορική αναγνώριση του μνημείου από την UNESCO και όχι σε νομικούς τίτλους. Δεν προκύπτει από αυτή καμία σαφής κατοχύρωση ιδιοκτησίας, ενώ η αιγυπτιακή πλευρά δεν έχει μέχρι σήμερα υπογράψει το εν λόγω κείμενο.

Η Μονή βρίσκεται στο επίκεντρο ενός ευρύτερου τουριστικού σχεδιασμού για την περιοχή του Σινά, που προωθείται όχι απλώς με την ανοχή, αλλά και με την υποστήριξη της ηγουμενίας. Οι προγραμματισμένες επενδύσεις προκαλούν ερωτήματα για το κατά πόσο μπορούν να συνυπάρξουν με την ιδιαιτερότητα της μοναστικής ζωής και του αυτοδιοίκητου καθεστώτος της Μονής. Οι επισκέπτες, που καλούνται να καταβάλουν εισιτήριο, αναμένουν ένα περιβάλλον αντίστοιχο μουσείου, με την ανάλογη υποδομή, φύλαξη και παροχή πληροφοριών.

Τίθεται, λοιπόν, το ερώτημα κατά πόσο η μικρή μοναστική κοινότητα διαθέτει τα μέσα και τη δομή να ανταποκριθεί σε έναν τέτοιο ρόλο. Την ίδια στιγμή, ο ηγούμενος απευθύνθηκε σε όλους ζητώντας προσευχή για τη σωτηρία της Μονής, την οποία ο ίδιος και η αδελφότητα αντιμετωπίζουν ως πνευματικό οχυρό, ανεξαρτήτως των νομικών και πολιτικών προκλήσεων.

Η προσεχής πορεία του ζητήματος εξαρτάται τόσο από τη στάση των αιγυπτιακών αρχών όσο και από τις δυνατότητες της ελληνικής διπλωματίας να διαμορφώσει ένα πλαίσιο διασφάλισης της παρουσίας της Μονής σε ένα περιβάλλον που μεταβάλλεται γοργά, με έντονα τουριστικά, περιβαλλοντικά και γεωπολιτικά χαρακτηριστικά.